Podsumowanie

Samorząd – rząd: bez współpracy
nie ułożymy puzzli cyfrowej Polski

Sprawna realizacja strategii cyfryzacyjnych w Polsce zależeć będzie od poprawy komunikacji i uruchomienia realnej współpracy pomiędzy stroną rządową a samorządami. Spełnienie tego warunku jest kluczowe dla skuteczności procesu udostępniania e-usług publicznych – to podstawowy wniosek z debat 22. Konferencji „Miasta w Internecie”. Czasu do stracenia nie ma, a decyzje podjęte w ciągu najbliższych kilkudziesięciu miesięcy przesądzą o powodzeniu przyszłych działań lub je znacznie utrudnią.

- Inwestycje samorządów w cyfrowe usługi publiczne ze środków unijnych będą w perspektywie budżetowej lat 2014-2020 o 300 mln zł wyższe, niż rządowe i wyniosą 4,3 mld zł. Czas to dostrzec na poziomie decyzji politycznych i codziennych działań. Bieżąca, efektywna, wspierana potencjałem eksperckim współpraca samorządów i Ministerstwa Cyfryzacji to wyzwanie czasu hic et nunc - mówił podczas otwarcia 22. Konferencji „Miasta w Internecie” jej dyrektor programowy - Krzysztof Głomb.

Administracja publiczna wszystkich poziomów zainwestuje w systemy informatyczne w obecnej perspektywie budżetowej Unii Europejskiej ok. 8,3 mld zł. To rekordowa, ogromna kwota, niemal dwukrotnie większa niż w latach 2014 – 2020. Niestety decyzje o jej przeznaczeniu podejmowane są przez resort i samorządy samodzielnie, odrębnie, a istniejące mechanizmy wymiany informacji i uzgodnień nie mają formalnego charakteru. O niepowodzeniu w realizacji projektu tzw. Linii Współpracy 2016 realizowanego przez Ministerstwo Cyfryzacji mówił zresztą podczas 22KMWI otwarcie sam Minister Zagórski. Wszyscy potencjalni partnerzy są zatem świadomi powagi sytuacji.

Wagę konieczności nawiązania prawdziwie partnerskiego dialogu rządu z samorządami dostrzegają zatem przedstawiciele obu stron. Podczas swojego wystąpienia w trakcie Konferencji, Marek Zagórski – Minister Cyfryzacji wskazał na kluczowe zdaniem resortu zagadnienia, którymi powinni zająć się wspólnie przedstawiciele obu administracji. - Najważniejsze obszary współpracy z samorządami to moim zdaniem wdrażanie EZD RP, strategia wdrażania e-usług publicznych oraz podłączenie systemów samorządowych do Krajowego Węzła Identyfikacji Elektronicznej – wymieniał.

Uczestnicy konferencji poszli dalej i wspólnie stworzyli listę dziesięciu problemów na styku rząd – samorządy, których rozwiązanie będzie testem zdolności współpracy obu stron. Na jej czele znalazła się kwestia podziału kompetencji. – Ciągle nie wiemy kto i za co odpowiada. – To, jeśli mówimy o relacjach rząd-samorząd, problem zasadniczy – mówił dr Paweł Nowak - naczelnik Wydziału Społeczeństwa Informacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Wtórował mu Maciej Bułkowski - dyrektor Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego i Informatyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego. – Mówiąc wprost mamy obecnie dwie Polski: centralną i samorządową. Musimy zacząć ze sobą rozmawiać i ściśle współpracować, ale na partnerskich zasadach – przekonywał.

Realizacja postulatów wpisanych na przygotowaną podczas 22KMWI listy ma szansę to zmienić. Ta - swego rodzaju - mapa drogowa została bowiem stworzona przez przedstawicieli obu stron.

Dokument nazwaliśmy GDAŃSKIM DEKALOGIEM CYFROWYM dla zapewnienia opartej na wspólnych celach współpracy Ministerstwa Cyfryzacji i samorządów.

Zaangażowanie w realizację działań na styku Ministerstwo Cyfryzacji – samorządy jednoznacznie zadeklarował minister Marek Zagórski. Z kolei Justyna Duszyńska - zastępczyni dyrektora Biura Analiz i Projektów Strategicznych tego resortu podkreślała, iż pierwsze kroki ku nowemu otwarciu współpracy między stronami podjęte zostaną już w najbliższych dniach. – Pomni niepowodzeń nie chcemy pompować balonu oczekiwań, tylko skoncentrować się na kilku sprawach, które zasygnalizował minister Zagórski. Ważne, aby obie strony przystąpiły do rozmów z dobrą wolą – podkreśliła.

W skład Gdańskiego Dekalogu Cyfrowego weszła nierozwiązywalna, bez wsparcia rządu kwestia Regionalnych Sieci Szerokopasmowych. Zbudowano je w poprzedniej perspektywie finansowej kosztem ok. 3 mld zł, ale do roku 2020 nie ma pieniędzy na kontynuację prac. A samorządy muszą utrzymywać niemal 30 tys. km sieci. - Środki na dokończenie tego, w co zainwestowaliśmy miliardy muszą się znaleźć. To, że ich zabrakło doprowadziło do sytuacji, w której niektóre województwa nie inwestują w projekty cyfryzacyjne, bo pieniądze muszą wydawać na utrzymanie sieci, na co idą dziesiątki milionów – alarmował Maciej Bułkowski.

Potrzebę podjęcia pilnych działań naprawczych postulowano także podczas sesji poświęconej opóźnieniom we wdrażaniu rządowych systemów e-zdrowia. Przedstawiciele urzędów marszałkowskich realizujących osiem regionalnych projektów e-zdrowia (o wartości około 2 mld zł) zwracali uwagę, że ciągłe zmiany założeń, a także brak jednoznacznych przesądzeń i pewności realizacji harmonogramu wdrożenia tzw. projektu P1 – ogólnopolskiej platformy indeksacji danych pacjentów – negatywnie wpływa na jakość i tempo realizacji projektów w województwach. – Niektóre procesy cyfryzacyjne w tym obszarze muszą zostać przyspieszone, niektóre wyhamowane, a niektóre całkowicie skasowane – komentował minister Marek Zagórski.

Zdaniem Janusza Cieszyńskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia systemy e-zdrowia wyjdą z impasu dopiero wtedy, gdy będą mieć miliony użytkowników. – Dlatego musimy dostarczyć najlepsze usługi i najlepsze treści. Takie mają znaleźć się w Internetowym Koncie Pacjenta – przekonywał.

Projektom e-zdrowia pomóc ma ustawa, która pozwoli różnym instytucjom wystawiać własne środki identyfikacji. Ustawa jeszcze była rozpatrywana przez Senat, a – zdaniem Ministra Zagórskiego, może wejść w życie jeszcze w wakacje. To ważne nie tylko dla systemów e-zdrowia, ale i dla kreowania biznesu. - Wprowadzenie zdalnej identyfikacji dla 15 mln ludzi to „game changer” procesów e-zdrowia - uważa Janusz Cieszyński. Minister nie podzielił zdania przedstawicieli samorządów wojewódzkich, iż kluczowym zadaniem dla obu stron obecnie jest zapewnienie integracji różnorodnych funkcjonalności regionalnych platform e-zdrowia z platformą centralną (takich np. jest rejestracja do lekarza). O wykorzystanie dobrych doświadczeń europejskich zaapelował prowadzący blok e-zdrowia prof. Piotr Czauderna - koordynator Sekcji Ochrony Zdrowia Narodowej Rady Rozwoju.

Uczestnicy Konferencji podkreślali konieczność stworzenia wspólnego dla całej administracji katalogu e-usług wraz z ich standaryzacją, a także zbudowania centralnej platformy wymiany informacji o realizowanych projektach cyfryzacyjnych. – Samorządy lokalne i regionalne realizują obecnie blisko 400 zupełnie niezależnych od siebie i nie podlegających standaryzacji projektów cyfrowych usług dla mieszkańców, między którymi nie istnieje żaden przepływ merytorycznych informacji - podkreśla Krzysztof Głomb. –Takich projektów do końca 2022 będziemy mieli w Polsce ponad 600.

Podczas konferencji sporo miejsca poświęcono architekturze cyfrowej państwa oraz strategii informatyzacji. O konieczności podjęcia decyzji o przyjęciu Architektury Informacyjnej Państwa – swoistej mapy systemów informatycznych służących świadczeniu (zarówno przez resorty, jak i przez samorządy) cyfrowych usług publicznych administracji mówił Krzysztof Komorowski z Instytutu Sobieskiego. – Jednolita dla całego sektora publicznego AIP jest warunkiem sine qua non skutecznej administracji. Z niej powinny wynikać łączące wszystkich modele i standardy e-usług – przekonywał.

Krzysztof Dyki, członek Zarządu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych podkreślał wagę braku spójnej strategii informatyzacji. – Jej brak to olbrzymi problem także w wymiarze bezpieczeństwa - nie tylko systemów, ale i kraju. - Państwo nie ma nie tylko kodów źródłowych, ale nawet praw autorskich do kilku bardzo dużych systemów informatycznych, w tym tych kluczowych, należących do grupy krytycznych – argumentował.

Ankieta przeprowadzona przez SMWi przed konferencją wykazała, że w 13 z 16 urzędów marszałkowskich nie podjęto jeszcze żadnych prac nad określeniem priorytetów i głównych projektów rozwoju cyfrowego planowanych do realizacji w latach 2021-2027 (kolejna perspektywa budżetowa Unii Europejskiej). Tymczasem zakończenia negocjacji Regionalnych Programów Operacyjnych należałoby się spodziewać już za 2 – 2,5 roku a do sformułowania pierwszych projektów RPO kilkanaście miesięcy. – Nasze departamenty koncentrują się na tematach typowo cyfrowych. Na tym polu wiemy co chcielibyśmy robić. W dyskusję o innych projektach regionalnych z komponentem cyfrowym muszą włączyć się przedstawiciele innych departamentów dziedzinowych, np. rozwoju regionalnego – podkreślała Agnieszka Aleksiejczuk, dyrektorka Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego. Podobnego zdania był jej odpowiednik z województwa warmińsko-mazurskiego. Jak podkreślili paneliści FORUM CYFROWYCH REGIONÓW – konferencyjnego bloku poświęconego rozwojowi cyfrowemu województw, praktyką od wielu lat, wobec niedostatku środków finansowych na utrzymanie systemów, jest „rolowanie projektów”, tj. realizowanie w kolejnych perspektywach kolejnych projektów o tej samej tematyce, które pozwalają finansować działanie wcześniej wdrożonych systemów. W opinii liderów cyfryzacji w urzędach marszałkowskich chętnie ostatnio omawiana tematyka sztucznej inteligencji, big data, czy Internetu rzeczy puka już do drzwi, choć wciąż jeszcze nieśmiało. O projektach wykorzystujących big data myślą wszakże przedstawiciele województw warmińsko-mazurskiego i łódzkiego. – W województwie zachodniopomorskim myślimy o wykorzystaniu data science, zapewnieniu interoperacyjności istniejących systemów IT i projektach smart gov – deklarował dr Tomasz Komorowski - dyrektor Wydziału Społeczeństwa Informacyjnego i Informatyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Wszyscy dyskutanci zgodzili się, że podstawową przeszkodą w rozwoju projektów regionalnych są wysokie koszty ich utrzymania po implementacji. – Ponosimy na nie wydatki rzędu 25 mln złotych rocznie – szacował dr Paweł Nowak.

Upowszechnienie płatności bezgotówkowych w urzędach samorządowych i jednostkach podległych było tematem specjalnego bloku zorganizowanego wspólnie z Krajową Izbą Rozliczeniową. O dobrych rezultatach specjalnego programu prowadzonego od ponad roku przez KIR mówił wiceprezes jej zarządu Dariusz Marcjasz. W dyskusji prowadzonej przez Dorotę Dublankę – prezeskę Fundacji CYBERIUM podkreślono rolę kompetencji cyfrowych pracowników samorządowych, jako gwaranta powszechności korzystania z płatności elektronicznych w urzędach.

O konieczności podjęcia pilnych kroków wzmacniających merytoryczną, organizacyjnych i finansową pozycję informatyków w administracji lokalnej gorąco dyskutowano podczas kończącego konferencję seminarium INFORMATYK W URZĘDZIE – FACHOWIEC CZY ZŁOTA RĄCZKA?, zorganizowanym przy współpracy ze Związkiem Gmin Pomorskich. Wojciech Kasprzyk - zastępca Prezydenta Miasta Koszalina ds. planowania i cyfryzacji oraz Zbigniew Gamza – naczelnik Wydziału Informatyki w Urzędzie Miasta Wodzisławia Śląskiego podkreślali dotkliwy deficyt i dużą fluktuację kadr kwalifikowanych informatyków. – Szukamy informatyków cały czas – podkreślał Zbigniew Gamza – ale wynagrodzenia, jakie możemy zaoferować są wielokrotnie niższe, niż na rynku sektora prywatnego. Stałość i bezpieczeństwo pracy coraz rzadziej są dla młodych specjalistów IT argumentem za związaniem się profesjonalnie z urzędem.

– Za 4-5 lat wobec braku informatyków będziemy zmuszeni do tworzenia informatycznych centrów usług wspólnych, obsługujących kilka gmin jednocześnie. Problem taki będzie dotyczył szczególnie gmin wiejskich – podkreślał Wojciech Kasprzyk. Skuteczność CUW w miastach potwierdził także Dariusz Jędryczek – dyrektor wrocławskiego Centrum Usług Wspólnych świadczącego usługi informatyczne i finansowe. Innym rozwiązaniem będzie outsourcing usług serwisowych u niezależnych specjalistów IT. – Pracuję w tym modelu i uważam go za skuteczny na poziomie wiejskich gmin małych i średniej wielkości - zadeklarowała Justyna Michallek – informatyczka świadcząca usługi dla kilku gmin pomorskich.    

Problemem administracji lokalnej są także niewystarczające kompetencje cyfrowe dużej grupy pracowników samorządowych w wieku 40+. Nie istnieje żaden system certyfikowania tych kompetencji, który skłoniłby urzędników z dużym stażem do nabycia niezbędnych umiejętności ery cyfrowej. Osoby takie są „hamulcowymi” każdej zmiany, która dotychczasowe procedury próbuje zastępować cyfrowym kanałem świadczenia usług. Problem ten dotyczy także w znacznym stopniu liderów samorządowych: wójtów, burmistrzów, prezydentów, czy starostów, którzy wprowadzanie e-usług przez Rząd RP traktują jako zło konieczne i wdrażają je tylko w takim stopniu, aby spełnić wymogi formalnoprawne, bez intencji świadczenia ich na co dzień.

Dwa bloki konferencyjne poświęcono cyfryzacji oświaty. Pierwszy – zorganizowany wspólnie z Naukową i Akademicką Siecią Komputerową (NASK) – ukazał aktualny stan realizacji przełomowego programu zapewnienia polskim szkołom szerokopasmowego dostępu do Internetu. W drugim zaś podjęto trudną dyskusję na temat nowego, koniecznego wobec współczesnych wyzwań modelu planowania i budżetowania cyfryzacji szkół.

Podczas konferencji poruszono także szereg innych ważnych i ciekawych tematów, jak choćby przyszłość sieci 5G w Polsce, czy powiązany z nim ściśle rozwój smart cities. Samorządowi liderzy wzięli także udział w warsztatach "Jak wygrać wybory w Internecie?" prowadzonych przez dr. hab.Monikę Kaczmarek – Śliwińską z Wydziału Dziennikarstwa i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Annę Mierzyńską – analityczkę internetu, specjalizującą się w marketingu politycznym.

22. Konferencja „Miasta w Internecie” odbyła się w Gdańsku w dniach 27-29 czerwca 2018.
Wszystkie materiały pokonferencyjne będą dostępne już za kilka dni na stronie 22.kmwi.pl